قلاب‌بافی

قلاب بافی یک هنر زیبا و عامه‌پسند است که با ابزاری ساده قابل انجام است. این هنر پرکاربرد و پرطرف‌دار در بافت انواع روتختی، لباس، کیف، سبد، جوراب، دستکش، رومیزی، جوراب و... کاربرد دارد. به قلاب بافی در زبان انگلیسی crochet گفته می‌شود که برگرفته از یک لغت فرانسوی به معنای قلاب کوچک است. این هنر تاریخچه‌ای طولانی دارد و به سه روش قابل انجام است. این روش‌ها عبارت‌اند از: ساده، برجسته و معرق. در ادامه این مطلب همراه ما باشید تا به بررسی کامل هنر قلاب‌بافی و کاربردهای آن بپردازیم.

هنر قلاب بافی

قلاب بافی یک هنر اصیل و زیبا است که کاربردهای متنوعی دارد. معمولا در بین خانم‌ها علاقه زیادی به این هنر وجود دارد و یادگیری آن کار نسبتا آسانی است. به بافت تور با کمک قلاب، قلاب دوزی یا قلاب بافی می‌گویند که به‌عنوان یکی از صنایع دستی نیز شناخته می‌شود. این هنر ظریف در بافت انواع روتختی، لباس، کیف، لوستر، سبد، جوراب، شال، روسری، دستکش و... کاربرد دارد. در میان سه روش قلاب‌ بافی که شامل قلاب بافی ساده، برجسته و معرق هستند، قلاب بافی معرق زیباترین روش بافت است. برای انجام آن ماهوت رنگی را در اشکال مختلف برش داده و بر روی برگ‌ها و گلبرگ‌ها در زمینه کار قرار می‌دهند. در نهایت با کمک قلاب آن را به پارچه زمینه متصل می‌کنند. مناسب‌ترین نوع پارچه برای زمینه قلاب بافی، ماهوت مرغوب است که در رنگ‌های قرمز، آبی تیره، زرشکی، سیاه، قهوه‌ای موجود است. نخ قلاب‌ بافی نیز بهتر است از جنس ابریشم خاص تابیده باشد. هنگامی که صحبت از هنر قلاب بافی به میان می‌آید، اکثرا به یاد رومیزی، جا قرآنی و... می‌افتیم؛ اما این هنر نیز مانند سایر هنرها نیازمند خلاقیت بوده و ایده‌های جالبی نیز در این زمینه اجرا شده است. با ترکیب چند گره پایه در هنر قلاب بافی می‌توان انواع سبد، کیف، لوازم تزئینی و... را به زیبایی هر چه تمام‌تر و در طرح‌های بی‌نظیر و فوق‌العاده خلق کرد.

کاربردهای هنر قلاب بافی

همان‌طور که در قسمت‌های قبل نیز به آن اشاره شد، از هنر قلاب بافی می‌توان در بافت انواع لباس، کفش، عروسک، کلاه، دستکش، دامن، رومیزی، سبد، کیف، روتختی و لوازم تزئینی استفاده کرد. با کمک چند ابزار ساده و آشنایی با چند گره پایه می‌توانید با تکرار و تمرین در قلاب بافی حرفه‌ای شوید و لباس‌های زیبا ببافید.

لوازم مورد نیاز برای قلاب ‌بافی

قلاب بافی هم مانند هر هنر دیگری نیازمند ابزار و لوازم مخصوص به خود است. برخی از این ابزار مورد نیاز عبارت‌اند از:

• نخ کاموا
• قلاب
• متر خیاطی
• خط‌کش فلزی
• سوزن
• قیچی
• نشان‌گذار فلزی یا پلاستیکی
• گیره
• بوبین

قلاب‌های مخصوص قلاب بافی از جنس آلومینیومی یا چوبی هستند و از نظر ضخامت به شماره‌های مختلف طبقه‌بندی می‌شوند. بوبین نیز وسیله‌ای است که برای تعویض رنگ کاموا در طی بافت استفاده می‌شود.

دستگاه مخصوص قلاب بافی

دستگاه بافتنی با حرکت دادن دندانه‌های فلزی و چوبی خود، قادر است انواع الگوها و طرح‌های مختلف را ایجاد کند. این دستگاه‌ها با سرعت و به آسانی طرح‌های موردنظر شما را اجرا می‌کنند؛ اما معمولا برای کاربردهای صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرند. قیمت دستگاه‌های بافتنی به ظرفیت، برند و کیفیت آن‌ها بستگی دارد و انواع مختلفی از آن‌ها در بازار موجود است.

انواع نخ در قلاب بافی

یکی از مهم‌ترین بخش‌های قلاب بافی انتخاب نخ مناسب از نظر رنگ، دوام و ضخامت است. تنوع نخ‌های قلاب ‌بافی در بازار بالا است و با الیاف طبیعی و مصنوعی تولید می‌شوند. هر کدام از این نخ‌ها دارای تراکم و ضخامت منحصربه‌فردی هستند. در ادامه به انواع الیاف طبیعی مورداستفاده در قلاب بافی اشاره خواهیم کرد:

1. نخ پشمی

نخ‌های پشمی از رایج‌ترین انواع نخ با الیاف طبیعی هستند که در قلاب‌ بافی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این نخ از پشم گوسفند تهیه می‌شود و بسیار پرکاربرد است. از نخ پشمی عموما برای بافت لباس‌های زمستانی نظیر پلیور یا ژاکت استفاده می‌شود. لباس‌های بافته شده با نخ پشمی نرم و منعطف بوده و در برابر رطوبت مقاوم هستند. همچنین مانع از خروج حرارت بدن شده و سبک هستند.

2. نخ ابریشمی

از دیگر انواع نخ بافت در قلاب بافی می‌توان به نخ ابریشمی اشاره کرد که از پیله کرم ابریشم تهیه می‌شود. به همین علت از سایر نخ‌های موجود در بازار گران‌قیمت‌تر است. الیاف این نخ بسیار ظریف، نرم و لطیف بوده و مقاومت بالایی نیز دارد. بافت نخ ابریشم نیاز به مهارت و تبحر دارد.

3. نخ کشمیر

نخ کشمیر نیز یکی از انواع نخ بافت یا کاموا است که از پشم بز کشمیر تهیه می‌شود و همانند نخ ابریشم قیمت بالایی نیز دارد. الیاف نخ کشمیر هم سبک، نرم و لطیف است و برای بافت لباس کاربرد دارد. استحکام این نوع نخ نیز بالا است.

4. نخ موهر

نخ موهر هم از نخ‌های مورد استفاده در قلاب ‌بافی است که از موی خرگوش و بز آنگورا تهیه می‌شود. جنس این نخ بسیار نرم بوده و براق و درخشان است. کیفیت بالا، استحکام، مقاومت و ثبات رنگ از مهم‌ترین ویژگی‌های نخ موهر است. بافت با این نوع نخ کمی دشوارتر از دیگر انواع نخ است؛ اما بافت حاصل ظاهری بسیار شکیل و زیبا خواهد داشت. به دلیل لطافت بالای نخ موهر از آن برای بافت لباس نوزادی، روسری و شال استفاده می‌شود.

5. نخ پنبه

پنبه از دیگر انواع الیاف طبیعی است که از گیاه پنبه به دست می‌آید. نخ پنبه مستحکم و در عین حال نرم است و قیمت مناسبی دارد. جهت تبدیل نخ پنبه به کاموای مورداستفاده در بافتنی به آن مواد شیمیایی افزوده می‌شود و این فرایند سبب افزایش دوام و مقاومت نخ خواهد شد. از نخ پنبه برای بافت لباس‌های تابستانی استفاده می‌شود.

6. نخ آلپاکا

نخ آلپاکا از پشم آلپاکا که نوعی حیوان از گونه شترسانان است، تهیه می‌شود و برای بافت لباس گرم استفاده می‌شود. این نخ بسیار نرم و لطیف است و در بافت دستکش، شال، روسری، کلاه، جوراب، ژاکت و... مورداستفاده قرار می‌گیرد. علاوه بر نخ طبیعی، از الیاف مصنوعی نیز در قلاب بافی استفاده می‌شود. این الیاف از مواد شیمیایی، الیاف و متریال مصنوعی مانند نایلون، پلی استر و آکرولیک تهیه می‌شوند. این الیاف قیمت پایین‌تری نسبت به الیاف طبیعی دارند. در ادامه به برخی انواع نخ‌های مصنوعی اشاره خواهیم کرد.

1. نخ پلی استر

پلی استر یکی از رایج‌ترین نخ‌های مصنوعی است که برای بافت انواع لباس‌های گرم زمستانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. نخ پلی استر تنوع رنگ و دوام بالایی دارد.

2. کاموای ریون

کاموای ریون از دیگر انواع نخ قلاب بافی مصنوعی است که از سایر الیاف مصنوعی قدیمی‌تر است. تنوع رنگ این نوع نخ نیز بالا بوده و نسبت به انواع دیگر کامواها ظریف‌‌تر است. از کاموای ریون برای بافت لباس‌های پاییزی استفاده می‌شود.

3. کاموای آکریلیک

از دیگر انواع نخ بافت مصنوعی مورد استفاده در قلاب بافی می‌توان به کاموای اکریلیک اشاره کرد که در بافت لباس‌های مختلف کاربرد دارد. این نوع نخ نیز قیمت مناسب‌تری نسبت به سایر نخ‌ها دارد. بافت این نخ شبیه به پشم است.

4. کاموای نایلون

کاموای نایلون مقاومت و کشش بالایی دارد و ظاهری نسبتا براق دارد. این نوع نخ مورد استفاده در قلاب بافی در اثر شست‌وشو تغییر رنگ نخواهد داشت و قیمتی مناسب دارد. همچنین تنوع رنگ و استحکام بالایی دارد.

نقشه‌خوانی در قلاب بافی

یکی از لازمه‌های قلاب بافی یادگیری نقشه‌خوانی است تا به کمک آن بتوانید علائم را خوانده و از روی آن بافت را انجام دهید. در واقع این علائم زبان بین‌المللی و مشترک بین هنرمندان این هنر ظریف است. نقشه‌ها یا پترن‌ها الفبای قلاب بافی هستند.

انواع بافت و گره در قلاب بافی

پنج نوع بافت اصلی در قلاب بافی وجود دارد که عبارت‌اند از: زنجیره، پایه کوتاه، نامرئی، پایه ساده و پایه بلند. تمام بافت‌های دیگر ترکیبی از این نوع پنج بافت هستند. به‌عنوان‌مثال هر دستوری که داخل براکت ذکر شده باشد، باید به تعداد گفته شده تکرار شود. علامت اختصاری زنجیره در نقشه به شکل بیضی است و پایه کوتاه را به شکل ضربدر نشان می‌دهند. پایه ساده نیز به شکل حرف T نمایش داده می‌شود. علامت پایه بلند به شکل یک صلیب با یک خط شکسته در وسط آن است.

جمع‌بندی

قلاب بافی یک هنر ظریف و محبوب است که مورد علاقه طیف وسیعی از افراد به ویژه خانم‌ها است و در بافت انواع رومیزی، روتختی، لباس، کیف و... کاربرد دارد. از انواع نخ با الیاف طبیعی و مصنوعی در قلاب بافی استفاده می‌شود و هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارد. در این هنر از ترکیب پنج گره پایه برای بافت‌های مختلف استفاده می‌شود و به خلق آثار هنری زیبا می‌انجامد.