عکاسی کهکشان یکی از شاخه‌های شگفت‌انگیز و الهام‌بخش در سبک‌های عکاسی طبیعت است که به ثبت تصاویر خیره‌کننده‌ای از آسمان شب، سیاره‌ها، ستاره‌ها و کهکشان‌ها می‌پردازد. در این نوع عکاسی، به‌کارگیری تکنیک‌های دقیق و تجهیزات تخصصی باعث می‌شود بتوانید تصاویری باورنکردنی از کهکشان راه شیری و اعماق فضا ثبت کنید—تصاویری که گاه از آنچه حتی با تلسکوپ دیده می‌شود، تأثیرگذارترند و احساس ارتباطی عمیق با کیهان ایجاد می‌کنند.
جالب است بدانید که بسیاری از مفاهیم ترکیب‌بندی و نورپردازی که در عکاسی معماری کاربرد دارند، در عکاسی نجومی نیز نقش مهمی ایفا می‌کنند؛ چرا که تنظیم دقیق زاویه، خطوط دید و تراز افق، در هر دو سبک بسیار حیاتی است.
با توجه به رشد روزافزون علاقه‌مندان به این ژانر، ما در ادامه این مقاله از جمهوری هنر قصد داریم شما را با اصول عکاسی نجومی، ابزارهای موردنیاز، انواع سوژه‌ها و نکات حرفه‌ای برای ثبت تصاویر از کهکشان‌ها آشنا کنیم. با ما همراه باشید تا به دل آسمان سفر کنیم.
عکاسی نجومی و تاریخچه آن
عکاسی کهکشان (Astrophotography)، صرفاً عکاسی از اجرام آسمانی مانند ستارگان، سیارات، منظومه‌ها، شهاب‌سنگ‌ها، ستاره‌های دنباله‌دار و سایر اجرامی است که آن‌ها را می‌توانید از روی زمین رصد کنید.
اولین عکس نجومی در سال 1839 از ماه گرفته شد؛ اما به دلیل این که فناوری عکاسی آسترو هنوز به جایگاه امروزی خود نرسیده بود، طراحی ضعیف تلسکوپ باعث تار شدن تصویر ماه شده بود. حدود یک سال بعد، جان ویلیام دریپر از دانشگاه نیویورک با موفقیت توانست اولین تصویر دقیق از ماه را در سال 1840 با تلسکوپ خود ثبت کند. سپس در سال 1851، اولین داگرئوتیپ موفق از خورشیدگرفتگی کامل با تلاش گروهی دکتر آگوست لودویگ بوش و یوهان برکوفسکی فریدیس گرفته شد. در سال 1880 نیز اولین عکس‌برداری از یک سحابی توسط هنری دریپر صورت گرفت.
با حرکت به سمت دهه 1970، این مسیر پیشرفت در عکاسی نجومی ادامه پیدا کرد و با توسعه تلسکوپ‌ها، اولین حسگرهای CCD دیجیتال برای تصویربرداری از برخی از کم‌نورترین اجرام آسمانی به کار گرفته شدند. این پیشرفت فناوری دیجیتال، همچنین، منجر به پرتاب تلسکوپ فضایی هابل شد؛ اکتشاف مهمی که باعث می‌شد کاوش در فضا برای اخترشناسان، آسان‌تر از هر زمان دیگری شود.
انواع عکاسی کهکشان
یکی از بهترین بخش‌های عکاسی کهکشان این است که با هر دوربین یا تلسکوپی، بسیاری از مردم عادی نیز می‌توانند از کهکشان راه شیری عکاسی کنند. عکاسی نجومی، به روش‌های مختلفی انجام می‌شود که ما در ادامه، آن‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهیم:
- عکاسی منظره شب (Nightscape): ثبت تصاویر بخشی از کهکشان راه شیری است که با چشم غیرمسلح، قابل دیدن است و در پیش‌زمینه آن‌ها، زیبایی‌های مناظر زمین مانند کوه یا شفق قطبی دیده می‌شود و شباهت بسیار زیادی با عکاسی پانوراما، عکاسی منظره و … نیز دارد.
- عکاسی نجومی در عمق فضا (Deep Space): تصاویری از اعماق فضا شامل سحابی‌های دوردست، ستارگان، کهکشان‌ها و غیره است.
- عکاسی از منظومه شمسی: ثبت تصاویر سیارات، ایستگاه‌های فضایی بین‌المللی و ماهواره‌ها است.
- عکاسی خورشیدی/ قمری: ثبت تصاویر مربوط به خورشید، ماه، کسوف و خسوف است.
- عکاسی تایم‌لپس (Time-lapse): عکاسی لحظه به لحظه از هر آنچه که در آسمان شب می‌گذرد و گذر زمان با استفاده از نرم‌افزار با سرعت بیشتری طی می‌شود.
ابزار موردنیاز برای عکاسی کهکشان
به طور کلی، شما برای انواع عکاسی آسترو به تجهیزات مشترک زیر نیاز دارید:
- دوربین و لنز: در عکاسی کهکشان، پیشنهاد ما به تازه‌کارها این است که از همان تجهیزات دوربین و لنزی که دارید، استفاده کنید؛ تا زمانی که بدانید به این شیوه عکاسی، علاقه دارید. حتی گوشی هوشمند شما که دوربین نسبتاً خوبی دارد نیز در این زمینه می‌تواند کمک‌کننده باشد. امروزه، بسیاری از گوشی‌ها دارای حالت عکاسی در شب هستند که این امکان را به شما می‌دهند تا تصاویر شگفت‌انگیزی از آسمان شب بگیرید.
- سه‌پایه: در عکاسی کهکشان، این بسیار مهم است که بتوانید با استفاده از سه‌پایه مجهز به بال هد (Ball head) دوربین خود را برای چند ثانیه تا چند دقیقه ثابت نگه دارید.
- چراغ‌قوه پیشانی: این امکان را به شما می‌دهد تا در تاریکی شب، دید خود را حفظ کنید و موقع کار با دکمه‌های دوربین یا سایر وسایل خود دچار مشکل نشوید.
- ریموت کنترل: از تجهیزات اختیاری است که می‌توانید از آن برای عکس‌برداری و کاهش لرزش دوربین استفاده کنید.
- ردیاب ستاره‌ای: تهیه این ابزار نیز اختیاری است. این ردیاب به شما کمک می‌کند تا مقر اجرام سماوی را که در فضا و با گردش زمین در حال حرکت‌اند، ردیابی کنید.
- باند بخارگیر لنز: از ابزارهای اختیاری با قابلیت اتصال usb است که از بخار گرفتگی لنز دوربین و تشکیل شبنم بر روی آن در آب‌وهوای مرطوب یا سرد جلوگیری می‌کند.
- نقشه گوگل (Google Maps) یا سایر برنامه‌های کاربردی مانند Planit Pro و PhotoPills نیز از ابزارهای اختیاری دیگری هستند که با مکان‌یابی کهکشان راه شیری یا شبیه‌سازی آن می‌توانند به شما بگویند چه ساعاتی از شب برای عکس‌برداری مناسب‌اند.
- نرم‌افزارهای پردازش تصویر: استفاده از این نرم‌افزارها بعد از پایان عکاسی، برای پردازش تصاویر شما ضروری است.
اما برای آن دسته از عکاسانی که قصد فعالیت حرفه‌ای در عکاسی نجومی دارند؛ ما در ادامه، برای برخی از تکنیک‌های عکاسی کهکشان که در بالا به آن‌ها اشاره کردیم، ابزارهای مناسب آن‌ها را معرفی می‌کنیم:
1. تجهیزات عکاسی منظره شب
- دوربینی با قابلیت کنترل دستی و عکس‌برداری با فرمت RAW: اگر بودجه کمی دارید، از گوشی خود نیز می‌توانید استفاده کنید.
- لنزها: از هر لنزی که دارید می‌توانید استفاده کنید. این می‌تواند لنزهای 18-55 میلی‌متری یا در موارد حرفه‌ای‌تر، لنزهای فوکوس سریع 14-24 میلی‌متری با f/2.8 یا 24mm/1.4 باشد که در این صورت، عکس‌برداری از ستاره‌های کم‌نور نیز امکان‌پذیر می‌شود.
2. تجهیزات عکاسی اعماق فضا
- ردیاب ستاره‌ای: عکاسی کهکشان در اعماق فضا برخلاف عکاسی اجرام آسمانی راه شیری نیاز به‌صرف ساعت‌های طولانی در طول چندین شب دارد. از آنجایی که سحابی‌ها و کهکشان‌ها در این ناحیه از فضا، کم‌نور هستند، بنابراین، استفاده از ردیاب ستاره‌ای در این نوع عکاسی بسیار اهمیت پیدا می‌کند تا بتوانید ردیابی دقیقی از مقر این اجرام به دست بیاورید.
- دوربین: دوربین‌های DSLR و بدون آینه برای عکس‌برداری از عمق فضا بسیار مناسب‌اند. در این میان، دوربین‌هایی که مجهز به سنسورهای APS-C یا Micro 4/3 هستند، عملکرد بهتری از دوربین‌های فول‌فریم دارند.
- لنز یا تلسکوپ: لنز دوربین تله فوتو برای شروع کار و در زمان‌هایی که بودجه محدودی دارید، بهترین گزینه است؛ اما در ادامه راه نیاز پیدا می‌کنید تا از یک تلسکوپ با فاصله کانونی بالا برای عکاسی آسترو استفاده کنید.
- سه‌پایه‌های بسیار محکم: استفاده از این سه‌پایه‌ها باعث می‌شود تا کوچک‌ترین بادها هم نتوانند کادربندی شما را به هم بزنند.
- فیلترها: استفاده از فیلتر آلودگی نوری برای عکاسی از اعماق فضا کمک می‌کند تا منابع آلاینده‌های نوری ناشی از چراغ‌های شهری و حومه آن حذف شوند و دید اجرام سماوی بهبود یابد.
- فوکوسر اتوماتیک: وسیله‌ای است که به طور خودکار، فوکوس تلسکوپ شما را تنظیم می‌کند و برای عکاسی اعماق فضا که نیاز به نوردهی طولانی مدت دارید، مفید است.
- جوینده نقطه‌ای نور قرمز: این دستگاه‌های کوچک ارزان‌قیمت روی دوربین نصب می‌شوند و محل نشانه‌گیری دوربین شما را در آسمان نشان می‌دهند.
- برنامه‌های کاربردی برای عکاسی از اعماق فضا: Sky Safari، Deep Sky Stacker، Pixinsight
3. تجهیزات عکاسی منظومه شمسی
از آنجایی که سیارات، بسیار روشن هستند، نیازی به دوربین با دیافراگم سریع یا سنسور بزرگ‌تر ندارید. شما می‌توانید از هر دوربینی برای عکاسی از سیارات استفاده کنید؛ اما دوربین‌های سیاره‌ای نیز وجود دارند که سنسورهای کوچک‌تری دارند و برای فیلمبرداری با نرخ فریم بالا مناسب‌اند.
نرم‌افزارهای پردازش تصاویر: Registax، Autostakkert
4. تجهیزات عکاسی خورشیدی / قمری
برای عکس‌برداری از خورشید بایستی از فیلترهای خورشیدی مناسب استفاده کنید تا به چشمتان آسیب وارد نشود. در این زمینه، فیلتر خورشیدی نور سفید برای عکاسی از خورشیدگرفتگی بهترین گزینه است.
اصول عکاسی کهکشان
اولین نکته‌ای که در عکاسی کهکشان باید در نظر بگیرید، این است که نوردهی مناسب و طولانی مدت می‌تواند نقش مهمی در عکاسی نجومی شما داشته باشد؛ زیرا شما قصد دارید از اجرام سماوی در محیطی کم‌نور، تصاویری با جزئیات دقیق ثبت کنید. برای دستیابی به این منظور باید سعی کنید تنظیمات مربوط به سرعت شاتر و دیافراگم را به درستی انجام دهید، دوربین خود را ثابت نگه دارید و از ردیاب ستاره‌ای نیز استفاده کنید.
دومین نکته، مربوط به تنظیمات ISO یا میزان حساسیت دوربین شما نسبت به نور است. شما می‌توانید مقدار ایزو را به صورت دستی از بخش تنظیمات دوربین یا گوشی خود تغییر دهید. ایزوی کمتر به این معناست که دوربین شما حساسیت کمتری به نور خواهد داشت و بالعکس؛ بنابراین، برای عکاسی Astrophotography، اغلب به ثبت تصاویر با ISO بالا بین 1600 تا 3200 یا 4000 نیاز دارید؛ اما این را هم در نظر داشته باشید که مقدار ISO خیلی بالا نیز می‌تواند منجر به نویز ناخواسته بر روی تصاویرتان شود.
نکته بعدی در رابطه با نوع دوربین انتخابی شما است؛ عکاسی کهکشان را می‌توانید با هر دوربینی انجام دهید؛ اما استفاده از تلسکوپ از مزیت بیشتری نسبت به دوربین‌های معمولی برخوردار است. شما با استفاده از تلسکوپ می‌توانید عکس‌های نجومی با حساسیت نوری بالا بگیرید. سپس، عکس‌های گرفته شده را در نرم‌افزارهای تخصصی پردازش تصویر، به عکس‌های جذابی که عادت دارید در مجلات ببینید، تبدیل کنید. نتیجه نهایی، یک عکس کهکشانی با جزئیاتی بیشتر از آن چیزی که با تلسکوپ، فضا را رصد می‌کردید، خواهد بود.
جمع‌بندی
امروزه، با پیشرفت‌های صورت‌گرفته در زمینه مطالعات فضایی و تکنیک‌های عکاسی، ابزارهای جدیدی برای رصد کردن اجرام آسمانی دوردست و دستیابی به تصاویری با جزئیات بیشتر ارائه شده‌اند. وقوع این امر، روزبه‌روز بر تعداد اخترشناسان و علاقه‌مندان عکاسی کهکشان می‌افزاید. جالب است بدانید که هرچند عکاسی نجومی حوزه‌ای کاملاً متفاوت از سبک‌هایی مانند عکاسی از اشیا بی‌جان، عکاسی حیات وحش و عکاسی از آب است، اما همه این سبک‌ها یک نقطه مشترک دارند: نیاز به ابزارهای دقیق، برنامه‌ریزی مناسب و تسلط فنی برای ثبت تصاویری خاص و چشم‌نواز.
